Cykl wykładów oraz spotkań popularnonaukowych dotyczących literatury i kultury staropolskiej, ze szczególnym uwzględnieniem problemu jej otwartości, hybrydyczności i ciągłego dialogu z tradycjami kulturowymi innych krajów europejskich. Wiek XVI i XVII prezentowany będzie w kontekście sarmackości Rzeczypospolitej i kształtowania się tożsamości narodowej w oparciu o historię własnego rodu oraz wiarę w mityczne początki państwa.
Z kolei 2 połowa XVIII wieku w Polsce to czas intelektualnego ożywienia mającego prowadzić do głębokich zmian w świadomości i kształcie ówczesnego społeczeństwa. To wtedy buduje się coraz większa świadomość państwowa, obejmująca pod pojęciem Narodu nie tylko stan szlachecki ale również najbardziej dyskryminowaną ale i najliczniejszą warstwę społeczną – mieszkańców wsi.
Proces budowania tożsamości był działaniem złożonym i składały się na niego działania publicystyczne, wpływ periodyków jak: „Monitor”, „Zabawy Przyjemne i pożyteczne”, literatura piękna (pierwsze polska powieść „Pan Podstoli”), spektakle teatralne czy architektura i wypełniające ją dzieła sztuki (np. Sala Rycerska na Zamku Królewskim). Za sprawą działających z królewskiej inicjatywy pisarzy i historyków, m.in.: Ignacego Krasickiego i Adama Naruszewicza po raz pierwszy, w sposób naukowy badana była historia Polski. Działania te miały pozwolić zrozumieć procesy, które doprowadziły do kolejnych rozbiorów ale również były poszukiwaniem dobrych wzorców postępowania.
Projekt finansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
20 kwietnia 2023, godz. 18:00 – dr Kamil Frejlich, Rzymianie, Grecy i inni. O tożsamości
w wielokulturowym mieście na przykładzie wczesnonowożytnego Wilna
Stolica Wielkiego Księstwa Litewskiego w wiekach XVI–XVIII była miastem niejednorodnym pod względem religijnym i wyznaniowym, zamieszkiwanym przez ludzi posługujących się różnymi językami. Podczas spotkania przyjrzymy się codziennemu funkcjonowaniu tak złożonego organizmu, obserwując, w jaki sposób jego różnorodność wpływała na relacje społeczne i w jakim zakresie prowadziła do konfliktów. Spróbujemy również odpowiedzieć m.in. na następujące pytania: Kim byli w Wilnie tytułowi Rzymianie i Grecy? Co miał wspólnego kalendarz z tożsamością? Dlaczego stosowano parytety?
dr Kamil Frejlich – historyk, specjalista w zakresie dziejów nowożytnych Rzeczypospolitej Obojga Narodów, zwłaszcza Wielkiego Księstwa Litewskiego. Autor prac „Pod przysądem horodnictwa wileńskiego. O jurydyce i jej mieszkańcach w XVII wieku” i „Testamenty w księgach miejskich wileńskich z XVI i XVII wieku. Katalog”, artykułów opublikowanych m.in. w „Przeglądzie Historycznym” i „Lietuvos istorijos studijos” oraz biogramów do „Polskiego Słownika Biograficznego”. Tłumacz języka litewskiego. Kustosz w Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie.
13 kwietnia 2023, godz. 18:00 – dr Piotr Skowroński, Przełamywanie szlacheckich przesądów – sytuacja chłopów, mieszczan i Żydów przed Sejmem Wielkim
Polska szlachta niechętnie przyjmowała do wiadomości, że spod ręki chłopstwa „płynie najobfitsze bogactw krajowych źródło” i chociażby z tego powodu należy mu się opieka prawa i rządu. Nasi parlamentarzyści przyjęli takie stanowisko dopiero 3 maja 1791 r., gdy zostało im one podsunięte przez twórców konstytucji (tj. Ustawy rządowej).
Podczas wykładu przyjrzymy się planom prawnego i ekonomicznego polepszenia położenia tych warstw społeczeństwa, które nie miały wpływu na polsko-litewskie prawodawstwo: chłopów, mieszczan i Żydów. Ramy chronologiczne wykładu stanowić będzie rok 1764 i elekcja Stanisława Augusta zapowiadającego „nowe świata polskiego tworzenie” oraz początek Sejmu Wielkiego w 1788 r., którego szczytowym osiągnięciem było ustanowienie Konstytucji 3 maja stanowiącej pierwszy krok do głębokiej reformy polskiego społeczeństwa. Opowiemy o płynących z zagranicy oświeceniowych ideach społeczno-ekonomicznych, niewydolności ekonomicznej dotychczasowego systemu (świadomość tej niewydolności często stanowiła istotniejszy argument na forum sejmowym niż odwołania do empatii) oraz opresji ze strony samych zainteresowanych.
dr Piotr Skowroński – kierownik Działu Sztuki Muzeum Łazienki Królewskie, współpracownik Instytutu Historii PAN; sekretarz generalny Polskiego Towarzystwa Badań nad Wiekiem Osiemnastym, specjalizuje się w historii politycznej drugiej połowy XVIII w.; redaktor naukowy publikacji Stanisław August Poniatowski i Europa wieku świateł Jeana Fabre’a (Warszawa 2022); Królewskie diagnozy. Pisma polityczne Stanisława Augusta (Warszawa 2019), publikował m.in. w „Kwartalniku Historycznym” i „Pamiętniku Teatralnym”.
11 maja 2023, godz. 18:00 – Włoscy artyści i biznesmeni w Polsce XVI wieku – wykład dr Olgi Hajduk
Włosi szukając w świecie zarobku, sławy i zaszczytów, udawali się̨ do krajów i rozwijających się̨ gospodarczo, gdzie łatwiej było zyskać́ uznanie, a kariery robiło się szybciej. Migracjom sprzyjała powszechna ówcześnie moda na styl włoski, związana z rozkwitem humanizmu. To ona napędzała zapotrzebowanie na włoskich artystów, szczególną rangę przypisując tym, którzy pochodzili z Florencji – jednego z najważniejszych ośrodków kultury renesansowej. Podczas wykładu przedstawione zostaną sylwetki oraz kariery najciekawszych włoskich artystów-przedsiębiorców aktywnych w XVI-wiecznej Polsce. Szczególny nacisk zostanie położony na ich wzajemne powiązania oraz rozwijającą się wokół nich sieć klientalną.
Olga M. Hajduk – doktor nauk o sztuce, badaczka renesansowej rzeźby nagrobnej w Polsce. Autorka książki “Rzeźba nagrobna na Mazowszu w XVI wieku”. Związana z Centre for the History of Renaissance Knowledge (IFiS PAN). Stypendystka Narodowego Centrum Nauki (program Etiuda), Fundacji Lanckorońskich, rządu włoskiego, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jej zainteresowania badawcze ściśle koncentrują się na interdyscyplinarnych studiach nad działalnością włoskich artystów w renesansowej Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem rzeźbiarzy i złotników oraz reprezentacji kobiet w Polsce wczesnonowożytnej. Niebawem ukarze się jej książka poświęcona Santi Gucciemu.
Projekt finansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
