27 kwietnia ukazała się Xięga poezji idyllicznej Marii Komornickiej, młodopolskiej poetki, prozaiczki, krytyczki literackiej. Jest to obszerne, monumentalne 550-stronicowe dzieło, opatrzone aparatem krytycznym i posłowiem. Xięga została opracowana edytorsko przez siedlecką badaczkę dr Barbarę Stelingowską, pracowniczkę Instytutu Językoznawstwa i Literaturoznawstwa Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach. Dr Stelingowska poświęciła dwadzieścia lat swojej pracy naukowej, poświęconej osobie i twórczości Komornickiej. Efektem tych prac jest przepisana w całości z rękopisów autorki Xięga poezji idyllicznej, powstała w Grabowie w latach 1917-1927.
Maria Komornicka zaliczana jest obok Kazimiery Zawistowskiej, Bronisławy Ostrowskiej czy Maryli Wolskiej do najwybitniejszych polskich poetek przełomu dwóch epok – Młodej Polski i dwudziestolecia międzywojennego. Urodziła się 25 lipca 1876 roku w Grabowie nad Pilicą. Była drugą z siedmiorga dzieci Anny z Dunin-Wąsowiczów i Augustyna Komornickiego. Została wychowana w ziemiańskiej rodzinie i odebrała staranne wykształcenie, najpierw w Grabowie, a od 1889 roku, w Warszawie. Kiedy w wieku szesnastu lat wydrukowała pierwsze opowiadanie w „Gazecie Warszawskiej”, została szybko zauważona przez środowisko artystyczne. Szczególną uwagę zwracano na dojrzałość jej sądów, zmysł krytyczny oraz przenikliwość wypowiedzi. Współpracowała m.in. z Wacławem Nałkowskim, Cezarym Jellentą, Zenonem Przesmyckim (Miriamem).
W 1894 roku wydała tomik Szkice, w skład którego wchodziły cztery opowiadania, sześć lat później, w roku 1900 ukazały się Baśnie. Psalmodie, a rok po nich proza Czarne płomienie i niedokończona Halszka. Powieść współczesna. W 1902 roku w tomie piątym „Chimery” opublikowane zostały Biesy. Komornicka pisała liczne recenzje i artykuły w „Głosie”, „Strumieniu”, „Gazecie Warszawskiej” czy krakowskim „Życiu”.
23 czerwca 1898 r. wyszła za mąż za poetę Jana Lemańskiego. Dwa lata później małżeństwo uległo formalnej separacji.
Pierwsze załamanie nerwowe przeżyła w Paryżu w 1903 roku. Dwa lata później w poznańskim hotelu „Bazar” dokonało się w poetce przeobrażenie psychiczne związane z transformacją płci. Maria Komornicka przybrała imię i nazwisko Piotr Włast (Odmieniec) oraz założyła męski strój. Siedmioletnie pobyty w licznych szpitalach i zakładach leczniczych wyłączyły ją z ówczesnego życia literackiego, skazując na odosobnienie i odrzucenie.
Po wybuchu I wojny światowej zamieszkała w rodzinnym Grabowie, gdzie powstał tom W Grabowie podczas wojny. Xięga poezji idyllicznej. W tym dziele poetka zamknęła traumatyczny okres samotnego i wyizolowanego życia. Ostatnie lata spędziła w Zakładzie Rodziny Marii w Izabelinie pod Warszawą. Zmarła 8 marca 1949 roku.
Barbara Stelingowska nad wydaniem całości zbioru pracowała od wielu lat. Do tej pory udało się jej przygotować i opracować naukowo trzy edycje będące wyborem wierszy wchodzących w skład Xięgi poezji idyllicznej. Są nimi: Piotr Odmieniec Włast (Marya Komornicka), Xięga poezji idyllicznej. Rzeczy francuskie (Wydawnictwo tChu Warszawa 2011), Modernizm kobiecy” w literaturach słowiańskich (Na przykładzie twórczości Marii Komornickiej i Anny Mar) (Siedlce 2015), Poezja „idylliczna” Marii Komornickiej. Szkic interpretacyjny, tom I (Siedlce 2017) oraz Poezja „idylliczna” Marii Komornickiej. Dialog, idylla, romans, tom II (Siedlce 2019). Niniejsza edycja krytyczna stanowi zwieńczenie prac edytorskich nad dziełem.
Rękopis W Grabowie podczas wojny. Xięga poezji idyllicznej oznaczony sygnaturą nr 364 znajduje się w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza, na Rynku Starego Miasta w Warszawie. W Bibliotece Narodowej dostępny jest mikrofilm (sygnatura nr 75068) sporządzony 29 kwietnia 1992 roku. Rękopis przetrwał wojenną zawieruchę w stanie nienaruszonym i zgodnie z wolą autorki przechowywany był w parafii grabowieckiej, później zaś u siostry Anieli Komornickiej, która zapisała na marginesie informacje uzupełniające. Obok wierszy napisanych w języku polskim, odnaleźć można kilkanaście utworów w języku francuskim, niemieckim i śladowo rosyjskim. W Uwagach do niniejszej Xięgi autor zaznacza: „W układzie utworów nie trzymałem się ani chronologii ich powstawania, ani kategorii treści. Przyświecała mi intencja objaśniania ich przez zbliżenie”. Niniejsza edycja – zgodnie z wolą autorki – zachowuje ten porządek oraz strukturalną organizację całego tekstu. Ponadto pozostawienie archaicznego już dziś wyrazu „xięga” zamiast współczesnego „księga” jest działaniem celowym oddającym ducha epoki i stosowanego ówcześnie zapisu językowego. Komornicka w całej Xiędze konsekwentnie stosuje archaiczną dziś formę.
Obecne wydanie ukazało się dzięki staraniom i zaangażowaniu całego rodu Komornickich, który sfinansował tę publikację. Katarzyna Komornicka-Zawierucha, krakowska malarka umieściła w tomie swoje obrazy i przygotowała okładkę. Xięga została opublikowana w Warszawie, w drukarni KeraDruk, a wydawcą jest Fundusz Lokalny Masywu Śnieżnika.
Maria Komornicka, Xięga poezji idyllicznej, opracowanie naukowe rękopisu, aparat krytyczny i posłowie Barbara Stelingowska, Warszawa 2023, ISBN 978-83-955303-1-9, 550 ss.
