Kim był Schulz-artysta? Uparcie powtarzany temat – masochistycznie podporządkowanie mężczyzny kobiecie, do dziś bywa solą w oku badaczy. Niechęć do mówienia wprost o masochizmie w wizualnej twórczości Schulza, jak i prześlizgiwanie się po temacie jako oczywistym sprawia, że badaczom umyka doniosłość tej odnogi dorobku Schulza – refleksja na temat seksualnej tożsamości.
Muzeum Literatury posiada największą publiczną kolekcję prac Brunona Schulza. Wśród 250 prac znajdują się rysunki, grafiki, a także jedyny ocalały obraz olejny i młodzieńczy szkicownik. Na wystawie „Bruno Schulz. Żelazny kapitał ducha pokażemy ponad 100 z nich. Prace plastyczne Schulza zostały zestawione z obrazami młodych, współczesnych artystów i artystek: Zuzanny Bartoszek, Katarzyny Kozyry, Tomasza Kręcickiego, Jana Możdżyńskiego, Cyryla Polaczka i Aleksandry Waliszewskiej.
O WYSTAWIE
Hasło żelazny kapitał ducha to fragment wypowiedzi Schulza z listownego wywiadu, udzielonego w 1935 roku Witkacemu dla „Tygodnika Ilustrowanego”. Metaforycznie opisuje zbiór fundamentalnych wrażeń, obrazów i motywów, które spinają i definiują sztukę każdego twórcy. Według Schulza są to treści, do których dochodzi się na wczesnym etapie rozwoju duchowego, a cała dalsza twórczość polega już tylko na nieustannym powrocie do tych samych, kształtujących tożsamość, motywów.
Zachowany dorobek plastyczny Schulza – od szkiców, przez ilustracje do własnej twórczości literackiej, po autonomiczne dzieła – ogranicza się do kilku podstawowych elementów. Powtarzalny świat rysunkowych i graficznych kompozycji artysty, wyjątkowo skromny pod względem fabularnym, sprowadza się do kilku przecinających się miejsc oraz przestrzeni, wypełnionych motywami, postaciami i przedmiotami, które powracają w różnych konfiguracjach.
W pracach Brunona Schulza erotyka, masochizm, relacje płci lokują się w szerokim spektrum różnych postaw i sytuacji – do przywitania podczas spaceru po całowanie kobiecych stóp. Duszna poetyka łącząca większość tych przedstawień wynika z ogólnej, łatwo wyczuwalnej atmosfery pożądania i erotycznego napięcia, które u Schulza nigdy nie zostaje w całości rozładowane.
Z dzisiejszej perspektywy perwersyjna poetyka prac Schulza jest daleka od kontrowersji. Niemniej kwestia cielesności, seksualności oraz relacji i tożsamości płci jest wyraźnie obecna w twórczości polskich artystek i artystów młodego i średniego pokolenia, których prace prezentujemy na wystawie. Zagadnienia te, ujęte równie niejednoznacznie, jak u Schulza, ujawniają się w różnorodnych postawach, przedstawieniach oraz stylistykach. Dialog Schulza ze współczesnością staje się przeciwwagą dla dotychczasowych prób interpretacji i wpisania jego twórczości w tradycję historii sztuki.
Bruno Schulz. Żelazny kapitał ducha | 26 STYCZNIA-23 KWIETNIA 2023
Artyści i artystki: Zuzanna Bartoszek, Katarzyna Kozyra, Tomasz Kręcicki, Jan Możdźyński, Cyryl Polaczek, Bruno Schulz, Aleksandra Waliszewska
Kurator: Jan Owczarek
Koordynacja: dr Anna Lebensztejn
Współpraca: Izabela Zychowicz
Aranżacja wystawy: Emilia Kina, Bartek Buczek
Oprawa graficzna: Blürb Studio
Opieka konserwatorska: Urszula Więch-Jędras, Dorota Dzik-Kruszelnicka
Montaż: Dariusz Borowski, Leonid Butewicz, Bogdan Dworszczenko, Adrian Markowicz, Dawid Mościcki, Robert Pławczyk, Krzysztof Prylewski, Grzegorz Szulc
Redakcja i korekta tekstów: Agnieszka Papieska
Przekład na język angielski: Agnieszka Walulik
Wystawa zrealizowana w ramach obchodów Roku Brunona Schulza. Dofinansowano ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego oraz Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza jest finansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Samorządu Województwa Mazowieckiego.
