Z przyjemnością informujemy, że zbiory Muzeum Literatury wzbogacą się w grudniu 2023 roku o cenny nabytek – ostatni fragment kolekcji Aleksandra Semkowicza, liczący 168 woluminów w tym: 145 książek, 21 czasopism, 1 maszynopis powielony na zasadach pierwodruku oraz księgę pamiątkową „Domu pod książką”.
Jest to ostatni fragment spuścizny po Aleksandrze Semkowiczu – pierwszym dyrektorze Muzeum Literatury, człowieku mającym niebagatelny wpływ na powstanie i charakter naszej instytucji. Księgozbiór znajdujący się obecnie w zbiorach muzeum zakupiony został w roku 1956 po śmierci A. Semkowicza od żony tego wybitnego polskiego bibliografa i mistrza sztuki introligatorskiej. Dał on podwaliny pod powstanie biblioteki muzealnej i zapoczątkował w niej zbiór mickiewiczianów, stanowiąc prawdziwą perłę w zbiorach druków mickiewiczowskich, zespołu traktowanego na równi z dziełami sztuki. Znajduje się w niej najwięcej pierwodruków, tajnych wydań dzieł poety, wydania rzadkie, przekłady Mickiewicza na języki obce, zbiory nut do słów wieszcza, literatura o poecie wraz z dużym zbiorem wycinków z czasopism polskich i obcych, czasopisma emigracyjne, liczne wydania albumowe, księgi pamiątkowe. Należy podkreślić unikatowy i niepowtarzalny charakter zawartości kolekcji, zarówno tej już posiadanej w zbiorach, jak i obecnie pozyskanej, stanowiącej ostatni fragment zespołu książek gromadzonych w latach 20. i 30. XX wieku przez Aleksandra Semkowicza we Lwowie w willi zwanej „Domem pod książką”, tak ważnej dla polskiego dziedzictwa narodowego.
Wśród zakupionych obiektów znajdują się największe dzieła sztuki introligatorskiej Aleksandra Semkowicza, znakomitego bibliofila, introligatora, bibliografa Mickiewicza, odznaczonego złotym medalem na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu w 1929 roku. Na szczególną uwagę zasługuje liczący 88 pozycji zbiór opraw autorstwa Aleksandra Semkowicza pokazujący niezwykły kunszt tego wybitnego artysty, który wykonywał oprawy ze skóry najwyższego gatunku, ze złoceniami i srebrzonymi tłoczeniami. Można tu odnaleźć prawie wszystkie typy opraw; książki oprawne w pergamin, skórę, półskórek, półpergamin i półpłótno. Najciekawszą część stanowią trwałe oprawy papierowe typu paperback, będące specjalnością warsztatu Semkowicza. W nabytej właśnie kolekcji znajdują się także unikatowe pozycje prezentowane na wystawie „Lwowskiej książki polskiej”, urządzonej z okazji I Zjazdu bibliotekarzy i III Zjazdu bibliofilów polskich we Lwowie w 1928 roku. Są to egzemplarze wyjątkowe, ukazujące kunszt Aleksandra Semkowicza, wybrane na wystawę przez samego mistrza jako przykłady książki pięknej, najznakomitsze z całej kolekcji. Wśród zakupywanych obiektów takich pozycji jest aż 20, wśród nich „Legenda” Władysława Reymonta z autografem autora oprawna w ciemno-czerwoną skórę kozłową z tłoczeniami i złoceniami na okładce oraz grzbiecie czy słynny włoski cykl Kazimierza Chłędowskiego z zachowanymi świetnymi, wielokrotnie reprodukowanymi w literaturze fachowej okładkami Jana Bukowskiego, wystawiane jako arcydzieła polskiego edytorstwa. Na uwagę zasługuje wyjątkowy i niepowtarzalny druk bibliofilski ofiarowany A. Semkowiczowi z okazji wprowadzenia się do lwowskiej willi „Pod książką” 22 lutego 1930, oprawiony w skórę kozła z abstrakcyjną kompozycją w stylu awangardy lat 20. z inicjałami A. S. na licu, tłoczonymi złoceniami w kształcie cienkich linii i łuków. Zamiast wyklejki dołączono fragment tapety z przedpokoju na parterze willi Aleksandra Semkowicza we Lwowie. To oprawa indywidualna, luksusowa nie sygnowana, będąca jedną z najciekawszych i cenniejszych polskich opraw okresu międzywojennego, stylowo i technicznie znacznie wyprzedzająca swoją epokę.
Z tym drukiem wiąże się jeden z najcenniejszych obiektów w tym zbiorze – księga pamiątkowa „Domu pod Książką”, lwowskiej willi Semkowiczów, do której od początku lat trzydziestych wpisywali się goście. Księga została oprawiona w skórę ze złoceniami i tłoczeniami, zaś na licu oprawy została odwzorowana ozdobna krata zdobiąca bramę domu. Oprawę należy zaliczyć do arcydzieł międzywojennej sztuki introligatorskiej, a równocześnie to wspaniałe świadectwo epoki. W środku okolicznościowe wpisy: przypadkowych gości, przyjaciół i członków rodziny, liczne autografy (przede wszystkim) bibliofilów i introligatorów lwowskich oraz krakowskich, m.in.: Mieczysława Opałka, Andrzeja Bruchnalskiego, Rudolfa Mękickiego, Kajetana Bieguńskiego, Franciszka Biesiadeckiego, Kazimierza Piekarskiego, Stanisława Koźmińskiego, Roberta Jachody, Samuela Tyszkiewicza, Zygmunta Klukowskiego, Stanisława Fijałka, Kazimierza Bełzy.
Fot. Maciej Bociański
Zadanie Zakup kolekcji Aleksandra Semkowicza
Zakup dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z budżetu państwa, w ramach programu własnego Narodowego Instytutu Muzeów Rozbudowa zbiorów muzealnych.
Wkład własny Muzeum Literatury został sfinansowany dzięki dotacji celowej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Warszawie.
Całkowita wartość zadania 176.807 zł
Dotacja Narodowego Instytutu Muzeów w wysokości 139.137 zł pokryła 78,69% kosztów. Pozostała część kwoty w wysokości 37.670 zł została pokryta z dotacji celowej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego.
