Muzeum Literatury zaprasza na wystawę z okazji 160. rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego.
30 listopada 2023 – 29 lutego 2024
Powstanie styczniowe nazywane też „wojną kobiecą” wybuchło zimą 1863 r. Rozpoczęcie działań zbrojnych postawiło przed kobietami nowe zadania. Zorganizowane z inicjatywy Seweryny z Pruszaków Duchińskiej w tzw. „piątkach”, późniejszych Komitetach Niewiast Polskich, warszawskich „kumach” do których należała m.in. Emilia Heurich z córkami, działające półjawnie pod przykrywką stowarzyszeń charytatywnych i religijnych jak Towarzystwo Dobroczynności, Towarzystwo św. Wincentego à Paulo czy bractwa przykościelne, należące do lokalnych różnego rodzaju „kółek”, zostały włączone w strukturę podziemnej Organizacji Narodowej. Zapewniły jej niezbędne do działania zaplecze: organizowały zbiórki składek, loterie pieniężne i kwesty, utrzymywały konspiracyjne lokale, kolportowały tajne druki i prasę, ukrywały zagrożonych aresztowaniem i przemycały powstańców przez granice, dostarczały do obozów zaopatrzenie: broń, żywność, odzież, utrzymywały łączność przewożąc rozkazy i meldunki. Prowadziły szpitale i pracowały w lazaretach, niosły rannym pomoc już na polu walki; opiekowały się uwięzionymi, wdowami i sierotami, towarzyszyły skazanym na miejsce straceń. Były też i takie, które jak Henryka Pustowójtówna czy Maria Piotrowiczowa walczyły z bronią w ręku. Autorką manifestu z 22 stycznia 1863 r. ogłaszającego wybuch powstania była Maria z Maykowskich Ilnicka. Za to zaangażowanie ponosiły kary równe z mężczyznami: śmierć, zesłanie i więzienie.
Kobieta polska jest wiecznym, nieubłaganym i niewyleczonym spiskowcem.
Mikołaj Berg
Kuratorka wystawy: Katarzyna Jakimiak
Ekspozycja poświęcona udziałowi kobiet w narodowym zrywie niepodległościowym 1863 r., ich sytuacji społecznej i ukazaniu ról, jakie kobiety różnych stanów i różnych środowisk w nim odegrały.
Podstawą opowieści jest długa lista nazwisk uczestniczek do zaprezentowania w przestrzeni sal wystawowych Muzeum. Warstwa ilustracyjna, ikonograficzna to fotografie kobiet znanych i nieznanych, także w powiększeniach, grafiki A. Grottgera z trzech tek grafik: Wojna, Polonia, Lithuania, numery gazet i ich powiększenia, odezwy i ukazy z lat 1862-1861. Zaprezentujemy ponadto pochodzące z kolekcji Krzysztofa Kura numery bieżącej prasy zagranicznej dokumentujące przebieg działań wojennych w Polsce i ilustrujące udział kobiet. Zaprezentujemy pochodzący z naszych zbiorów odpis pamiętnika Apolonii Sierakowskiej, żony generała Zygmunta Sierakowskiego przywódcy powstania na Żmudzi, brudnopis artykułu o najbardziej rozpoznawalnej uczestniczce powstania Henryce Pustowojtównie i wspomnienia spisane dla wnuków przez Władysława Saryusza-Wolskiego. Ponadto, adresowane do kobiet numery czasopismu zawierające porady i wskazówki dotyczące mody oraz ze zbiorów własnych Muzeum i wypożyczone z Muzeum Niepodległości przykłady biżuterii patriotycznej i wykonane na zesłaniu przedmioty kultu religijnego jak krzyżyki, różańce.
Katalog wystawy otrzymał formę kalendarza ściennego w formacie 21×20 cm prezentującego, poza kalendarium, wybrane kobiece sylwetki wraz z krótką informacją o roli jaką odegrały w Powstaniu.
Program wydarzeń towarzyszących wystawie
WEEKEND OTWARCIA | 30 LISTOPADA – 2 GRUDNIA 2023
30 LISTOPADA (czwartek), godz. 19:00 – wernisaż
2 GRUDNIA (sobota), godz. 11:00 – Kurpiowska Grupa Historyczna „Ostoya” i Grupa Historyczna „Niepodległość 1863”
Rekonstruktorki i rekonstruktorzy zaprezentują charakterystyczne dla różnych grup społecznych w tym czasie stroje kobiet oraz stroje męskie typowe dla powstańczych partii narodowych. Ponadto, zwiedzający będą mieli możliwość zobaczyć tzw. biżuterię patriotyczną, pokaz haftowania sztandarów oraz broń i sprzęty używane przez powstańców
2 GRUDNIA (sobota), godz. 12:00 – oprowadzanie kuratorskie Katarzyny Jakimiak
3 GRUDNIA (niedziela), godz. 13:00 – oprowadzanie kuratorskie Katarzyny Jakimiak
3 GRUDNIA (niedziela), godz. 14:00 – wykład dr. Piotra Oleńczaka, Powstanie Styczniowe – aspekty polityczne, militarne i społeczne
Autorski wykład omawiający rolę Powstania Styczniowego w historii narodu polskiego, jego wpływ na rozwój społeczny i idee odzyskania niepodległości, a także reperkusje w geopolityce i postrzeganiu dążeń niepodległościowych Polaków na świecie.
dr Piotr Oleńczak – historyk, pełnomocnik wojewody mazowieckiego ds. kombatantów i osób represjonowanych, członek Rady Fundacji Fort III Pomiechówek, Członek Towarzystwa Przyjaciół Twierdzy Modlin od początku jego działalności (2000 r.), popularyzator wiedzy o historii. Autor książek naukowych i popularnonaukowych oraz kilkudziesięciu artykułów poświęconych historii Polski, Mazowsza, Puszczy Kampinoskiej, Twierdzy Modlin i okolicznych miejscowości powiatu nowodworskiego, m. in. Twierdza Modlin. Przewodnik historyczny z mapą, Napoleońskie dziedzictwo na Mazowszu, Osiem wieków w dolinie Wkry.
W dniach 1 – 3 grudnia 2023 wstęp na wystawę „Wojowniczki. Kobiety Powstania Styczniowego” kosztuje złotówkę.
