WEEKEND OTWARCIA | 26-29 STYCZNIA 2023
26 STYCZNIA (czwartek), godz. 19:00 – wernisaż
28 STYCZNIA (sobota), godz. 13:00 – oprowadzanie kuratorskie Janka Owczarka
29 STYCZNIA – oprowadzanie kuratorskie Janka Owczarka
W dniach 27-29 stycznia 2023 wstęp na wystawę „Bruno Schulz. Żelazny kapitał ducha” jest bezpłatny.
WYKŁADY
23 LUTEGO (czwartek), godz. 18:00 – Schulz jako pornograf: spojrzenia/spekulacje, wykład dr Jakuba Orzeszka
O ile wiadomo, Schulz został publicznie oskarżony o „szerzenie pornografii” tylko raz. Doszło do tego latem 1930 roku w Truskawcu w związku z ekspozycją jego prac w Domu Zdrojowym. Zdaje się, że była to także jedyna za życia Schulza próba ocenzurowania jego twórczości z powodów obyczajowych. Historia znana jest dzięki Juliuszowi Flaszenowi, doktorowi chemii i koledze Schulza, który w liście do Jerzego Ficowskiego z 1 czerwca 1948 roku opisał zdarzenie: „Pewnego dnia wpada do mnie poirytowany Schulz i woła: «Niech Pan sobie wyobrazi, wezwano mnie do Zarządu Zdrojowego i oświadczono, że jakiś bawiący tutaj na kuracji senator zażądał kategorycznie zamknięcia mojej wystawy, będącej jego zdaniem ohydną pornografią! Wniósł skargę na ręce starosty drohobyckiego, żądając natychmiastowej interwencji!»”.
Senator, o którym mowa, to siedemdziesięciosiedmioletni Maksymilian Thullie, radny Lwowa, profesor i rektor Politechniki Lwowskiej, jeden z przywódców Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji. Jego protest nie przyniósł spodziewanego rezultatu. Schulza obronił burmistrz Drohobycza i właściciel Truskawca, Rajmund Jarosz, a skandal, który – co ironicznie, ale i przytomnie sugeruje w liście Flaszen – mógł zadziałać jak marketingowa trampolina, został unieważniony, zanim się na dobre rozpoczął.
Flaszen się jednak nie pomylił, mimo że nie mógł znać pojęć takich, jak „system sławy” i „kultura obnażania”, spopularyzowanych na przełomie XX i XXI wieku. Skandal – choćby nawet niedokonany, choćby ledwie zasugerowany – to skuteczne narzędzie powiększania „kapitału uwagi”. Także po śmierci pisarza.
Choć po interwencji Thulliego nie zachował się żaden ślad w prasie, antypornograficzne oskarżenie z 1930 roku stało się kliszą, która często powraca w narracjach biograficznych o Schulzu. Z jej pomocą możliwe było stworzenie zmitologizowanego portretu bohatera, rozpiętego jak doktor Jekyll i pan Hyde między figurami „skromnego nauczyciela” i „pornografa”. Jest to także zgrabna figura biograficzna, która pozwala przedstawiać Schulza jako prowokatora, skłóconego z wartościami propagowanymi przez konserwatywne społeczeństwo mieszczańskie i katolickie.
Pornografia zatem najczęściej funkcjonuje w recepcji Schulza jako biograficzna anegdota lub powabne hasło marketingowe. Nadal jednak brakuje krytycznego namysłu nad nią jako kategorią estetyczną i strukturą wyobraźni. A dopiero takie spojrzenie pozwoliłoby zapytać, na ile (jeśli w ogóle) pornografia może być kluczem (jednym z kluczy) do trudnego tematu, jakim są przedstawienia seksualności w dziele Schulza.
30 MARCA (czwartek), godz. 18:00 – Schulz jako kinoman: o fascynacji ekspresjonizmem niemieckim, wykład Katarzyny Wajdy
OPROWADZANIA AUTORSKIE
12 LUTEGO (niedziela), godz. 13:00 – Herezje i bałwochwalstwa. Sploty erotyczno-teologiczne w pracach Brunona Schulza – oprowadzanie autorskie Piotra Sadzika
Poczynając od pierwszej ukończonej pracy artystycznej, Xięgi Bałwochwalczej, Bruno Schulz splata ze sobą treści z rejestru religijnego z doświadczeniem erotycznym. Tytułowemu bałwochwalstwu, które w roli obiektu kultu obsadza intronizowaną kobietę, towarzyszą intuicje dalekie od wszelkiej ortodoksji. Motorami napędowymi Schulzowskiego świata stają się więc różnego rodzaju postaci „herezjarchów”.W tym kontekście przyjrzymy się nie tylko autonomicznym pracom plastycznym Schulza, lecz także relacjom między rysunkiem a tekstami literackimi, zarówno kiedy te pierwsze pełnią funkcje ilustracyjne, jak i wtedy, gdy stanowią punkt wyjścia dla literatury i zalążek jej tematów. To także dobra okazja do postawienia kilku pytań na temat stosunku Schulza do dziedzictwa żydowskiego, które dochodzi tu do głosu w swojej skontaminowanej, zakłóconej postaci.
Piotr Sadzik – filozof literatury, krytyk literacki, autor książki „Regiony pojedynczych herezji. Marańskie wyjścia w prozie polskiej XX wieku” (Austeria 2022).
5 MARCA (niedziela), godz. 13:00 – Xięga postpornografii | o postpornograficznych strategiach widzialności – oprowadzanie autorskie Agi Szreder i Rafała Żwirka
Powszechnie wydaje się, że o twórczości Brunona Schulza powiedziano i napisano już wszystko i praktycznie nie istnieje możliwość wytyczenia nowych i interesujących ścieżek interpretacyjnych. Być może to nie jest prawda, może wystarczy naruszyć nieco zmurszały fundament krytyczno-historycznej wiedzy o twórczości tego artysty, przyjrzeć się jego rysunkom i szkicom z współczesnej perspektywy. Spróbujemy wspólnie z publicznością zreinterpretować schulzowski dyskurs wzbogacając go o tropy feministyczne, queerowe i emancypacyjne.
Aga Szreder – artystka wizualna poruszająca się w orbicie art aktywizmu i postpornografii, pionierka sztuki postporn. Współkuratorka i współtwórczyni Post Porn Film Festival Warsaw.
Rafał Żwirek – współtwórca i współkurator Post Porn Film Festival Warsaw od wielu lat zajmujący się problematyką widzialności jako kategorii oporu i zmiany społecznej.
26 MARCA (niedziela), godz. 13:00 – „Jak pies, moi bracia, jam szukał schronienia…” * – Schulz i psy. – oprowadzanie autorskie dr hab. Wojciecha Śmiei
Kiedy Józefa Szelińska spytała Schulza, jakie zwierzę przypomina, ten bez wahania odpowiedział – „psa”. Motyw psa albo mężczyzny zajmującego psią pozycję, ulegającego zezwierzęcającej degradacji to jeden z najczęstszych motywów Xięgi bałwochwalczej, po latach nawiedził także prozę, w Sanatorium pod klepsydrą czytamy, że Jakość psa jest jakością wewnętrzną i może się manifestować równie dobrze w postaci ludzkiej, jak i zwierzęcej. Przyglądając się uważnie tym różnym i różnorodnym psim tropom obecnym na prezentowanej wystawie pokusimy się o ich interpretację – zastanowimy się dlaczego Schulz porównywał się z psem i czym mogła dla niego być i jak się przejawiać owa „psia jakość”?
* Chaim Nachman Bialik
dr hab. Wojciech Śmieja – literaturoznawca, zajmuje się głównie prozą polską XX i XXI wieku. Bada literaturę w kontekście dyskursów płciowej i seksualnej (nie)normatywności (badania z zakresu studiów gender, teorii queer, krytycznych studiów nad mężczyznami i męskościami). Opublikował kilkadziesiąt artykułów, szkiców, esejów w czasopismach takich jak m.in.: „Teksty Drugie”, „Przestrzenie Teorii”, „Pamiętnik Literacki”, „Czas Kultury”, „Przegląd Historyczny”, „Śląskie Studia Polonistyczne”, a także w tomach zbiorowych. Uczestnik wielu krajowych i międzynarodowych konferencji naukowych.
2 KWIETNIA (niedziela), godz. 13:00 – „Potrzebujemy erotyki sztuki” – o zmysłowym doświadczaniu obrazu – oprowadzanie autorskie Agi Kozak i Magdaleny Kownackiej
Najsłynniejszy esej amerykańskiej pisarki i krytyczki sztuki Susan Sontag kończy się wezwaniem: “Nie potrzebujemy hermeneutyki, ale erotyki sztuki”. Nie chodziło w nim o tematyzowanie seksu, ale o potrzebę zmysłowego doświadczania sztuki zamiast jej bezustannego interpretowania i uzasadniania. Nie skupiajmy się na tym co obraz nam “mówi”, ale otwórzmy się na to co z nami “robi” – sugeruje autorka. Punktem wyjścia dla oprowadzania po wystawie „Bruno Schulz. Żelazny kapitał ducha” Agi Kozak (dziennikarki i autorki tekstów) oraz Magdaleny Kownackiej (historyczki sztuki i kuratorki), będą kategorie “naoczności” i “dosłowności”.
W dialogu między osobami zajmującymi się zawodowo patrzeniem i słowem przyjrzymy się przywilejom i granicom tych narzędzi doświadczania i interpretowania ciała, zmysłowości i erotyki. Zastanowimy się nad różnicami między językowymi a wizualnymi sposobami opisywania i wyrażania seksualności.
WEEKEND ZAMKNIĘCIA | 22-23 KWIETNIA 2023
21 KWIETNIA (piątek) godz. 17 – premiera katalogu wystawy – spotkanie autorskie Janka Owczarka z zaproszonymi gośćmi (Zuzanna Bartoszek, Piotr Policht). Prowadzenie Izabella Zychowicz
23 KWIETNIA (niedziela), godz. 13 – Oprowadzanie kuratorskie Janka Owczarka
17:00 Voguing x Schulz– performatywne działanie na wystawie przygotowane przez Magdalenę Marcinkowską (Madlen Revlon)
Bilet wstępu na wszystkie wystawy podczas weekendu zamknięcia – 1 zł
O wystawie Bruno Schulz. Żelazny kapitał ducha przeczytasz TUTAJ
PROGRAM EDUKACYJNY DLA SZKÓŁ i GRUP ZORGANIZOWANYCH
LEKCJE MUZEALNE DLA SZKÓŁ PONADPODSTAWOWYCH:
Bruno Schulz. W przestrzeni biografii i literatury
Opowieść o życiu i twórczości literackiej Brunona Schulza z nawiązaniem do jego dzieł plastycznych. Czas trwania: 1h
Mitologie schulzowskie czyli opowieść o (nie)zwyczajnym świecie
Opowieść o metafizycznych sensach prozy Brunona Schulza z nawiązaniem do jego dzieł plastycznych. Czas trwania: 1h
Czarny firmament przymkniętych powiek
Spotkanie poświęcone opowiadaniu Brunona Schulza „Noc lipcowa” z cyklu opowiadań „Sklepy cynamonowe”. Czas trwania: 1h
Na lekcje muzealne prosimy zgłaszać się telefonicznie w Dziale Naukowo-Oświatowym: tel. 22 831 76 91
WYKŁADY DLA GRUP ZORGANIZOWANYCH POŁĄCZONE ZE ZWIEDZANIEM WYSTAWY:
Znalazłem autentyk
Wykład z prezentacją o twórczości literackiej i plastycznej Brunona Schulza z w sali audiowizualnej przed zwiedzaniem wystawy. Wykład dedykowany młodzieży licealnej, studentom i dorosłym. Czas trwania: 45 minut
Wspólne czytanie prozy Brunona Schulza
Warsztaty realizowane w przestrzeni wystawy dla młodzieży szkół ponadpodstawowych, studentów i seniorów. W kameralnej grupie. Czas trwania: 1,5h
Na wykłady muzealne prosimy zgłaszać się telefonicznie w Dziale Naukowo-Oświatowym: tel. 22 831 76 91
